Συνέντευξη του Γ. Γ. Ενημέρωσης & Επικοινωνίας Λευτέρη Κρέτσου στο Πρακτορείο ΡΙΑ-ΝΟΒΟΣΤΙ.

Ευρύτατες και ριζοσπαστικές αλλαγές προαλείφονται στο τοπίο των ελληνικών μέσων ενημέρωσης, με τη δημιουργία μητρώου ιστοσελίδων και την κανονική αδειοδότηση των τηλεοπτικών καναλιών, που λειτουργούσαν για 25 χρόνια με προσωρινές άδειες. Ο Γενικός Γραμματέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας της Ελλάδας, Λευτέρης Κρέτσος μίλησε για τα θέματα αυτά αλλά και για την ελληνορωσική φιλία και τις προετοιμασίες για την διεξαγωγή του «Αφιερωματικού Έτους 2016: Η Ελλάδα στη Ρωσία.

Η ελληνική κυβέρνηση έχει προτείνει δύο νέα νομοσχέδια που αφορούν τα μέσα ενημέρωσης. Ποιες αλλαγές προβλέπονται;

Το πρώτο νομοσχέδιο αφορά την αδειοδότηση των παρόχων επίγειας ψηφιακής τηλεοπτικής ευρυεκπομπής ελεύθερης μετάδοσης μέσω διεθνούς διαγωνισμού, κάτι που εφαρμόζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Μέχρι σήμερα, τα τηλεοπτικά κανάλια λειτουργούσαν σε ένα καθεστώς ιδιότυπης νομιμοφάνειας. Από τη μια μπορούσαν να λειτουργούν με προσωρινές άδειες, κι εδώ φταίει το Κράτος που δεν είχε προχωρήσει σε διαγωνισμό, από την άλλη δεν πληρούσαν βασικές προϋποθέσεις. Με τον νέο νόμο θα γνωρίζουμε το ιδιοκτησιακό καθεστώς των καναλιών, την ακριβή μετοχική τους σύνθεση και τα στοιχεία των εταιρειών που εκπροσωπούν τα φυσικά πρόσωπα.
Επίσης υπάρχουν διάφορες προϋποθέσεις όσον αφορά στα τεχνικά τους χαρακτηριστικά, δηλαδή ένα κανάλι εθνικής εμβέλειας θα πρέπει να απασχολεί 400 άτομα τουλάχιστον, ενώ αντίστοιχη πρόβλεψη με μικρότερο αριθμό υπαλλήλων υπάρχει και για τα υπόλοιπα κανάλια. Στον διαγωνισμό θα μπορούν να λάβουν μέρος, όχι μόνον εταιρείες και οι όμιλοί τους, αλλά και οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, φορείς και ανεξάρτητοι θεσμοί.
Ως ελάχιστο καταβεβλημένο μετοχικό κεφάλαιο για τη χορήγηση άδειας εθνικής εμβέλειας ενημερωτικού προγράμματος γενικού περιεχομένου (ειδησεογραφία, ταινίες, αθλητικά, πολιτικές εκπομπές κτλ) ορίζεται το ποσό των οκτώ εκατομμυρίων ευρώ, για άδειες ενημερωτικού προγράμματος θεματικού περιεχομένου το ποσό των πέντε εκατομμυρίων ευρώ και για την άδεια μη ενημερωτικού προγράμματος τα δύο εκατομμύρια ευρώ. Πρώτα θα πραγματοποιηθεί ο διαγωνισμός για τα κανάλια εθνικής εμβέλειας και κατόπιν για τα περιφερειακά.
Το σημαντικό είναι ότι για πρώτη φορά μπαίνει μια τάξη στο τοπίο των ΜΜΕ και κυρίως στα ιδιωτικά κανάλια, καθώς μέχρι τώρα, λειτουργούσαν σε ένα καθεστώς που επέτρεπε την διαφθορά και την διαπλοκή συμφερόντων. Υπήρχαν ιδιοκτήτες τηλεοπτικών σταθμών που είχαν συναλλαγές και με το Ελληνικό Δημόσιο και χρησιμοποιούσαν τα κανάλια τους ως μέσο πίεσης στην κυβέρνηση και τους πολιτικούς για να λαμβάνουν συμβάσεις, κρατικές χορηγίες ή δάνεια από τράπεζες.

Πως γίνεται οι Τηλεοπτικοί Σταθμοί να λειτουργούν 25 χρόνια χωρίς άδειες;

Αυτό εξυπηρετούσε την παλιά πολιτική τάξη που με αυτή την μεροληπτική πολιτική μπορούσε με τη σειρά της να ελέγχει τα ΜΜΕ, να επηρεάζει την ενημέρωση, να κατασκευάζει ειδήσεις και να συγκαλύπτει πολιτικά και οικονομικά σκάνδαλα. Μέρος των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι απότοκο αυτής της πολιτικής.
Ο νέος νόμος θεσπίζει κανόνες σαφείς και αδιάβλητους που παρέχουν τη δυνατότητα στο κράτος, όχι να καθορίζει το ιδιοκτησιακό καθεστώς κάθε καναλιού αλλά να τηρήσει τη νομιμότητα γύρω από ένα δημόσιο αγαθό, όπως οι ραδιοσυχνότητες.

Φαίνεται, ότι τώρα το κράτος δεν γνωρίζει τους ιδιοκτήτες των Τηλεοπτικών Σταθμών;

Το κράτος γνωρίζει εκείνους που κατέχουν τα μεγάλα μερίδια μετοχών στα κανάλια. Πρόκειται για μια μικρή ομάδα επιχειρηματιών, που δραστηριοποιούνται και σε άλλους τομείς, όχι μόνο σε αυτόν της ενημέρωσης, αλλά και στις κατασκευές, στα πετρελαιοειδή κ.α. Ωστόσο, υπάρχουν και μέτοχοι, τους οποίους αυτή τη στιγμή το κράτος δεν γνωρίζει αφού στο μετοχικό κεφάλαιο των τηλεοπτικών ομίλων υπάρχουν και πολλές μικρές εταιρείες, που σπάνε σε άλλες μικρότερες και ούτω καθεξής.

Είναι πιθανό να δούμε αλλαγές στην ελληνική τηλεόραση και κλείσιμο κάποιων καναλιών;

Εγώ προσωπικά δεν θέλω να κλείσει κανένα κανάλι. Το μόνο πράγμα που θέλουμε είναι να πληρώνουν τους φόρους τους και να έχουμε καλές εργασιακές σχέσεις. Το αν θα κλείσουν ή όχι δεν το γνωρίζω. Θα δούμε τι θα προκύψει από τη διαγωνιστική διαδικασία.

Πότε θα ξεκινήσει αυτή;

Αυτή την περίοδο τα νομοσχέδια βρίσκονται στο στάδιο της συζήτησης και της ανοικτής διαβούλευσης, όπου υποβάλλονται προτάσεις από πολίτες και θεσμικά όργανα. Θα μελετήσουμε τα σχόλια, θα προχωρήσουμε στις απαραίτητες αλλαγές και στη συνέχεια θα ακολουθηθεί η νόμιμη διαδικασία με κατάθεσή τους στη Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης, στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους και στην Επιτροπή του Κοινοβουλίου. Τεχνικά, νομίζω, ότι είναι σχεδόν αδύνατο να ψηφισθεί πριν το τέλος Σεπτεμβρίου.

Συνάδελφοι από την τηλεόραση μου είπαν, ότι τα χρέη των Τηλεοπτικών Σταθμών προς το ΙΚΑ ανέρχονται σε 200 εκατομμύρια ευρώ. Έχετε παρόμοια στοιχεία;

Δεν έχω τέτοια στοιχεία. Άκουσα μόνο για χρέη καναλιών προς τις τράπεζες, που αγγίζουν τα 800 εκατομμύρια και 300 εκατομμύρια στο ΙΚΑ. Ωστόσο, δεν γνωρίζω, κατά πόσον αυτά τα στοιχεία είναι τεκμηριωμένα. Θα πρέπει να έρθει επίσημα το τεχνικό πόρισμα της Τράπεζας της Ελλάδας και των ασφαλιστικών Ταμείων.

Οι συχνότητες θα διατεθούν σε ανοικτό διαγωνισμό;

Τον αριθμό των αδειών θα καθορίσει ο Υπουργός Επικρατείας και θα εκδοθεί σχετικό προεδρικό διάταγμα. Η ελληνική αγορά είναι μικρή και δεν μπορούμε να έχουμε πολλά κανάλια. Εάν βέβαια υπάρξουν πολλοί υποψήφιοι, ο υπουργός θα μελετήσει το θέμα και θα κρίνει αναλόγως.

Τα υπάρχοντα κανάλια θα έχουν οποιοδήποτε πλεονέκτημα;

Όχι, κανένα. Όλοι θα είναι ίσοι, παλαιοί και νέοι υποψήφιοι. Πρέπει να διαφυλάξουμε την αρχή της ίσης μεταχείρισης των συμμετεχόντων. Αν δώσουμε πλεονέκτημα στους παλαιούς, θα βλάψουμε τους νέους και το αντίστροφο. Οι παλαιοί υποψήφιοι έχουν άλλωστε εκ των πραγμάτων κάποιο πλεονέκτημα, καθώς διαθέτουν έτοιμο εξοπλισμό και προσωπικό και γνωρίζουν την αγορά, έχουν σχέσεις με διαφημιστικές εταιρείες αλλά και τράπεζες και μπορούν θεωρητικά να λάβουν ευκολότερα δανειοδότηση. Για τους νέους παίκτες είναι πιο δύσκολο.

Όσον αφορά την επιρροή των ΜΜΕ στην κοινή γνώμη. Μία ημέρα πριν από το δημοψήφισμα, ενώ το ελληνικό δίκαιο απαγορεύει την εκστρατεία, σε πολλά κανάλια αυτή συνεχιζόταν. Προβλέπεται ποινή γι’ αυτό;

Η Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης και Επικοινωνίας ή το Υπουργείο Επικρατείας δεν έχουν αρμοδιότητα για αυτές τις περιπτώσεις. Με τον έλεγχο λειτουργίας των τηλεοπτικών σταθμών ασχολείται μία ανεξάρτητη Αρχή, το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ). Αυτό επιβάλλει πρόστιμα και είναι υπεύθυνο για την τήρηση του νόμου ως προς τον τηλεοπτικό χρόνο κατά τη διάρκεια εκλογών ή δημοψηφισμάτων. Στείλαμε δύο επιστολές, και εγώ προσωπικά έχω συναντηθεί με τον επικεφαλής του ΕΣΡ, με αίτημα να ασχοληθεί με τις υποθέσεις αυτές και να αποδοθεί δικαιοσύνη. Δυστυχώς, το ΕΣΡ είναι υποστελεχωμένο και στο διοικητικό του συμβούλιο υπάρχουν τέσσερα άτομα αντί των επτά που προβλέπεται. Αυτή την αδυναμία του ΕΣΡ νομίζω, εκμεταλλεύθηκαν τα ιδιωτικά κανάλια και παραβίασαν τη νομοθεσία, όμως, αρμόδιο είναι το ΕΣΡ και εφόσον διαπιστωθεί ποινικό αδίκημα, ο εισαγγελέας. Σε περίπτωση παράβασης μπορεί να επιβληθεί χρηματικό πρόστιμο. Ωστόσο, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι εμείς δεν είμαστε εισαγγελείς. Ο ρόλος μας είναι να θεσπίσουμε κανόνες για την αγορά των ΜΜΕ και το σύστημα της ενημέρωσης αλλά η υλοποίηση και η εφαρμογή τους είναι αρμοδιότητα του ΕΣΡ.

Δηλαδή θα επιβληθούν πρόστιμα; Και πόσο υψηλά θα είναι;

Αυτό δεν είμαι σε θέση να το γνωρίζω επειδή όπως σας είπα, αρμόδιο για αυτά είναι το ΕΣΡ. Νομίζω, ωστόσο ότι κατά την εβδομάδα πριν το δημοψήφισμα, τα ιδιωτικά κανάλια παραβίασαν κάθε έννοια νομιμότητας και η συμπεριφορά τους δεν σεβάστηκε τους κανόνες δεοντολογίας. Σε πολλές τηλεοπτικές εκπομπές είχαμε επτά άτομα υπέρ του «ναι» και μόνο έναν του «όχι». Νομίζω ότι αυτό που έγινε ήταν media terrorism, τρομοκράτησαν τον ελληνικό λαό και ακούστηκαν πολλές υπερβολές. Αυτό έγινε μεν επειδή το ΕΣΡ έχει τις αδυναμίες που είπαμε, αλλά κι επειδή επί 25 χρόνια τα ιδιωτικά κανάλια κάνουν ό,τι θέλουν. Μπορούν και αγοράζουν πολιτικούς, μπορούν και εξασφαλίζουν χρηματοδοτήσεις, μπορούν και ελέγχουν την ενημέρωση. Στην Ελλάδα η πολυφωνία στην ενημέρωση δεν υπάρχει. Αυτή η πρακτική πρέπει να σταματήσει και να τεθούν σαφείς κανόνες διαφάνειας και ελευθερίας του Τύπου. Αν το κράτος δεν μπορεί να εγγυηθεί την πληροφόρηση δεν μπορεί να προστατεύσει την δημοκρατία. Για αυτό είναι καθήκον μας να διευθετήσουμε την κατάσταση στα ΜΜΕ.

Το δεύτερο νομοσχέδιο προβλέπει την δημιουργία μητρώου των ηλεκτρονικών ΜΜΕ. Πρέπει να εγγραφούν όλες οι ιστοσελίδες ;

Όχι, όλες. Για παράδειγμα τα blogs εξαιρούνται. Περιλαμβάνονται οι ιστοσελίδες που παρέχουν ενημέρωση και ανήκουν σε επιχείρηση που απασχολεί δημοσιογράφους. Η εγγραφή σε αυτή την περίπτωση είναι εθελοντική. Για όσους εγγραφούν, μπορούμε να βρούμε τρόπο να τους εκχωρήσουμε ψηφιακό υλικό από τα δικά μας αρχεία, της ΕΡΤ και του ΑΠΕ, καθώς και μία σειρά άλλες υπηρεσίες, όπως διαπιστεύσεις και είσοδο στο briefing και σε άλλες εκδηλώσεις που διοργανώνουμε και βέβαια, θα μπορούν να ενταχθούν στο σύστημα κατανομής της κρατικής διαφήμισης, το οποίο εισάγουμε. Για πρώτη φορά εισάγουμε μέρος της κρατικής διαφήμισης στο διαδίκτυο, με την προϋπόθεση βέβαια ότι οι ιστοσελίδες που θα τη διεκδικήσουν θα λειτουργούν με κανόνες διαφάνειας και νομιμότητας, δεν θα εμπλέκονται σε παράνομες δραστηριότητες και δεν θα δημοσιεύουν σκόπιμα ανακρίβειες.

Πόσος καιρός θα χρειαστεί για την εγγραφή των ιστοσελίδων;

Η προσπάθεια είναι σε αρχικό στάδιο, δεν υπάρχει ακόμη καθορισμένος ορίζοντας. Εμείς προσπαθούμε να συστήσουμε μια ειδική υπηρεσία που θα ασχολείται με τα διαδικτυακά ΜΜΕ. Είναι σημαντικός ο χώρος του Ιντερνετ, διότι εκεί θα περάσει και η υβριδική Τηλεόραση, έχουν περάσει ήδη οι εφημερίδες και θα περάσει και μέρος της διαφήμισης. Δεν αρκεί λοιπόν να νομοθετείς μόνο για τα κανάλια για να ρυθμίσεις με σωστό τρόπο τον χώρο της ενημέρωσης. Για να διευθετηθεί η κατάσταση στον τομέα της πληροφόρησης, με τρόπο δημοκρατικό, διαφανή, και πλουραλιστικό, πρέπει να ασχοληθούμε και με το χώρο του Διαδικτύου.

Με την ευκαιρία, δεν μπορώ να μη θίξω το θέμα μετάδοσης των γεγονότων που συμβαίνουν στη Ρωσία. Στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο και τις εφημερίδες η κάλυψη είναι εξαιρετικά μονόπλευρη. Η θέση της Ρωσίας δεν υπάρχει καθόλου και οι Έλληνες την αγνοούν πλήρως. Οι κανόνες το ρυθμίζουν κάπως αυτό;

Εμείς, ως κρατικός φορέας, δεν μπορούμε να παρεμβαίνουμε στο περιεχόμενο (των τηλεοπτικών εκπομπών). Πιστεύουμε, ότι το διαδίκτυο και τα τηλεοπτικά κανάλια θα πρέπει να έχουν κανόνες ποιοτικής λειτουργίας, ανεξαρτησίας και ηθικής, αλλά δεν μπορούμε να υποδεικνύουμε στους δημοσιογράφους τι θα μεταδίδουν.
Πιστεύω, ωστόσο, ότι το κρατικό κανάλι της ΕΡΤ, το οποίο επαναλειτούργησε πρόσφατα, διατηρεί πιο αμερόληπτη και αντικειμενική στάση όσον αφορά την ειδησεογραφία του. Πιστεύω επίσης, ότι τα ιδιωτικά κανάλια έχουν πολλούς καλούς δημοσιογράφους και θα υπάρξει κι εκεί βελτίωση.

Όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Ελλάδας, πώς πάει η προετοιμασία για το ‘Ετος Ελλάδας-Ρωσίας το 2016;

Έχουμε προχωρήσει στη δημιουργία μίας ιστοσελίδας, που θα είναι αφιερωμένη αποκλειστικά στην ελληνο-ρωσική φιλία. Σχεδιάζουμε παράλληλα press trips για Ρώσους δημοσιογράφους. Το πρώτο έχει προγραμματιστεί για το Νοέμβριο του 2015, και στη συνέχεια θα υπάρξουν άλλα τέσσερα μέσα στο 2016. Επιπλέον, θα πραγματοποιηθεί συνέδριο για τις σχέσεις φιλίας των δύο λαών αλλά και ειδικές εκδηλώσεις για τους δημοσιογράφους.

Θα καλύψουμε επικοινωνιακά όλες τις κύριες πολιτιστικές εκδηλώσεις που περιλαμβάνει το πρόγραμμα του αφιερωματικού έτους καθώς και δράσεις στην ευρύτερη ρωσική περιφέρεια. Ελλάδα και Ρωσία συνδέονται με μακρόχρονη φιλία και κοινές ιστορικές και πολιτιστικές αναφορές. Δεν είναι μόνο η γλώσσα, δεν είναι μόνο η θρησκεία, είναι και άλλου είδους συνθήκες που έφεραν την ηγεσία και τους λαούς των δύο χωρών πιο κοντά, όπως για παράδειγμα η ηρωική μάχη του ρωσικού και του ελληνικού λαού ενάντια στο ναζισμό κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Μάλιστα, κατά την διάρκεια πρόσφατου ταξιδιού μου στο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω προσωπικά ότι ένας Έλληνες μπορεί να αισθάνεται πολύ φιλόξενα στη Ρωσία, ίσως πολύ πιο φιλόξενα από άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Πιστεύω, ότι είναι δικαίωμα της Ελλάδας να συνάπτει σχέσεις διακρατικές, πολιτιστικές και οικονομικές. Όπως η Γερμανία έχει πολύ διευρυμένες σχέσεις με τη Ρωσία στον τομέα της ενέργειας και του φυσικού αερίου, το ίδιο πρέπει να κάνει και η Ελλάδα.

Εξ όσων γνωρίζω, η Ελλάδα, κατά την διάρκεια τους έτους 2016, θα παρουσιάσει την Αρχαία Ελλάδα και τη Βυζαντινή περίοδο. Τι ενδιαφέρον θα δουν οι Ρώσοι κατά την διάρκεια του έτους ή είναι ακόμα ένα μυστικό;

Εξ όσων γνωρίζω, υπάρχει μια προσπάθεια να δώσουμε έμφαση στη σύγχρονη ελληνική δημιουργία και σε νέους καλλιτέχνες σε συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας, την Εθνική Λυρική Σκηνή, την Κρατική Ορχήστρα και άλλους φορείς. Παράλληλα, στο πρόγραμμα θα ενταχθούν παρουσιάσεις συλλογών από ιδιωτικά μουσεία και πολιτιστικά ιδρύματα. Μας ενδιαφέρει, κατά την διάρκεια του έτους να υπάρξουν ανταλλαγές σε υψηλό επίπεδο, και, βεβαίως, επιδιώκουμε να απευθυνθούμε σε όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό, στους απλούς Ρώσους και Έλληνες πολίτες κι όχι μόνο στις ελίτ.
Θέλουμε να υπάρξει μία συνάντηση των δύο χωρών όχι μόνο με την ιστορία, αλλά και με τη δημοκρατία. Ο πολιτισμός είναι το καλύτερο μέσο για την υπεράσπιση της δημοκρατίας. Μέσω του πολιτισμού οικοδομούνται γέφυρες, η Τέχνη, η λογοτεχνία, η μουσική είναι αντίδοτο στον ρατσισμό.
Με την ευκαιρία, θα ήθελα να αναφέρω ότι ένα τμήμα του νομοσχεδίου που προωθούμε αφορά την αξιοποίηση του οπτικοακουστικού πλούτου της χώρας. Δηλαδή, θέλουμε η πολιτιστική μας κληρονομιά να ψηφιοποιηθεί και να διασχίσει τα σύνορα της χώρας. Ελπίζουμε, ότι αυτό θα το κάνουν και άλλες χώρες, όπως και η Ρωσία. Κατά την διάρκεια της επίσκεψης της ελληνικής αντιπροσωπείας στην Αγία Πετρούπολη, υπεγράφη μάλιστα συμφωνία ανταλλαγής περιεχομένου μεταξύ του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων και του “Russia Segodnya”, έτσι ώστε ο ελληνικός λαός να μαθαίνει καλύτερα το τι συμβαίνει στη Ρωσία και να έχει εναλλακτική ενημέρωση, να έρθει σε επαφή με έναν σπουδαίο πολιτισμό και μια μεγάλη χώρα, αλλά και οι Ρώσοι να γνωρίσουν καλύτερα την Ελλάδα, κι όχι μόνο από τα δελτία ειδήσεων του BBC ή από άρθρα του «Der Spiegel», να δουν και μια διαφορετική άποψη.»